VERKEERDE POLITIEKE KLEUR? ONTSLAG!
Rond de jaren 30 van de vorige eeuw was je niet zeker van je baan bij de Artillerie Inrichtingen als je lid was van sommige politieke stromingen. Met name leden van de Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP), die republikeins en anti militaristisch was, de Communistische Partij Holland (CPH) moesten hun ideeën afzweren. Zo niet. dan lag je ontslagbrief op de mat. Sympathisanten en anderen (bijvoorbeeld arbeiders wiens familieleden banden hadden met die partijen) werden systematisch weggepest.
Dit heeft nog lang voort geduurd want het bovenstaande was later ook van toepassing op leden van en de Eenheids Vak Centrale (EVC) een Nederlandse vakcentrale gelieerd aan de Communistische Partij Nederland (CPN), (1944 tot 1964). Als centraal orgaan publiceerde de EVC het tijdschrift “Werkend Nederland”. In de jaren 50 waren de werknemers van de Artillerie inrichtingen en Bruynzeel die de Waarheid lazen ook nog slachtoffer van dit beleid. Een onbekend aantal ontsprong de dans. Jaren later bleek dat de bezorgers van de Waarheid waren gevolgd door agenten van de Binnenlandse Veiligheids Dienst (BVD) die alle adressen waar de krant werd ingegooid hadden genoteerd. Een aantal verderaf en niet in een wijk wonende abonnees ontving de krant echter in een aan hun geadresseerde enveloppe en stonden dus niet op die lijsten.
De Munitiewerker
De communisten gaven een eigen blaadje uit ,,Munitiewerker” , dat bestemd en geschreven was voor en door medewerkers van de AI. Het kon voor 5 cent worden aangeschaft. De Centrale Inlichtingendienst (CI) hield kopers en verkopers nauwlettend in de gaten en maakte van hun bevindingen geheime rapporten voor de Minister van Justitie.
Geheime C.I. documenten ©Rijksarchief Den Haag
Of dat goed werkte is de vraag, want diverse exemplaren bereikten toch de arbeiders van de fabriek. Een artikel in het blad van januari 1930 (nr 1 van de 2e jaargang) , was ,,Het schafttafelpraatje”, dat u hier onder kunt lezen.
HET SCHAFTTAFELPRAATJE.
Goeie morgen! Elkaar in geen tijd gezien, he? Ik werk tegenwoordig aan de expeditie. Nou, moet ik jullie eerlijk zeggen dat hoewel je evengoed poot-an moet, ik er niet voor in de fabriek wil. Ze maken je daar mesjogge met die rationalisatie. Weet je niet wat dat beteekent? Wat nou de juiste vertaling is weet ik ook niet zoo precies, maar het komt in ieder geval hierop neer, dat twee man het werk doen voor drie en er voor één betaald krijgen. Of ’t link is! De Hollandse arbeiders nemen het. Praten jullie nou niet van de S.D.A.P. of moderne vakbeweging, want beide hebben zich voor de rationalisatie onder het kapitalisme uitgesproken. Dat komt omdat jullie uitsluitend ,,De Courant” lezen, vandaar dat je d’r niks van weet. Accoord! Een volgend maal als ik hier weer schaft, zal ik jullie er meer van vertellen.
Maar nou wil ik jullie nog eens herinneren aan die Bedrijfskrant, welke is uitgegeven bij het 250-jarig jubileum. Absoluut een succes! Ik hoorde zeggen, dat er 500 nummers verkocht zijn. Flinke vrouwen, hé, die met de bedrijfskrant colporteerden. Dat geloof ik ook! De directie heeft er geen rekening mee gehouden. Of ze ‘m lezen? Reken maar!
Die twee S.D.A.P.ers Lispet en Gorlé zijn toch maar volkomen in hun eer hersteld. Je weet wel, die ééne huilde omdat hij veertig jaar aan de brug werkte en de bedrijfschef er geen notie van genomen had, en die tweede wou geen privaat schoonhouden. De ,,Munitiewerker” nam ’t voor de lui op en met succes. Ja de eerste is door den B.C. gefeliciteerd en die tweede is weer aan zijn vroegere werk gezet. De privaten aan de wapenfabriek worden ook beter onderhouden en aan de mitrailleur-afdeling zijn meer handdoeken afgegeven en tenslotte heeft ouwe Piet de stratenmaker, een medaille gekregen. Dit laatste zal wel niet in de bedoeling van de ,,Munitiewerker” gelegen hebben.
Hebben jullie nog foto’s gekocht? Ik zou je danken! Stel je voor, je koopt ‘t portret van je bedrijfschef om thuis op te hangen en je krijgt ff later je ontslagbrief. Twaalf bankwerkers zijn er ontslagen aan de wapenfabriek. Een bestuurder van de Federatie moet met nog een paar bestuurders een onderhoud gehad hebben met de directie over het ontslag en nu zijn er negen overgeplaatst. Die andere drie? Nu, die moesten weg. Die beten teveel af tegen baas Rotteveel. Als je dat zo hoort, moet het ook een fijne vogel wezen. Daar heb je nou het geval met die ontslagen bankwerker, één van de drie natuurlijk, Peele genaamd. Die man heeft zes kinderen en verliest kort geleden zijn vrouw. Hij sukkelde ook reuze met z’n kinderen. Daarvoor bleef hij vaker thuis dan een ander, maar kreeg dat verzuim van de directeur betaald. Ja zeker, dat is mooi. Daar zeg ik ook niks van. Maar wat zeg je me van die baas Rotteveel? Die had op die Peele een kijkie en telkens sarde hij die man met: ,, als je weer wegblijft, kan je wel helemaal thuis blijven.” Ja, die gabber is vergeten, dat ie-zelf met de vijl in zijn knuisten heeft gestaan. Zoo houdt-ie er ook twee gepensioneerde sergeanten in, die nota bene 33 gld. per week pensioen hebben en pas zes maanden aan de Hembrug werken en daar mot een ander, die er vijf jaar is, en diploma-leeraar Ambachtsonderwijs heeft, voor ruimen. Een zoodje, hè? Ja, jongens, soms pesten de neten je meer dan de luizen.
Ach wel nee kerel, de Metaalbewerkersbond heeft aan ’t intrekken van het ontslag niks gedaan. Die hadden het te druk met den Metaalbond. Lezen jullie dan geen krant? Er is een contract afgesloten met de metaalbond. Van de dertigduizend leden van den modernen metaalbewerkersbond mochten alleen zij stemmen, die bij een lid van den metaalbond werkten. Zoo doende werden er maar elf duizend stemmen uitgebracht; acht duizend voor het contract; de rest tegen en blanco. Maar de patroons niet aangesloten bij den metaalbond, betalen dezelfde loonen. Ook onze directie bepaalt zich daarnaar. Maar wij, hoewel leden van den Metaalbewerkersbond mochten niet stemmen. Zoo zie je dat, tachtigduizend in de metaalnijverheid werkzame arbeiders, zich moeten voegen naar de acht duizend voorstemmers van ’t contract.
De leiders hebben nou weer een paar jaar rust. Ja, zeg dat wel. Het is zeker droevig. Er werken hier toch een driehonderd leden van den Metaalbewerkersbond. Hoor jij van eenige activiteit? Als je zoo eens hoort hoe ’t er aan toe gaat in de draaierij van de patroonfabriek. Daar worden de tarieven zoo opgejaagd, dat per week soms zestig gulden wordt over verdiend. Nou, je mag me ville als ‘t niet waar is. De oudere werklieden kunnen heelemaal niet meer meekomme. Vroeger hield een baas rekening met je ouderdom of zwakte of anderszins. Maar tegenwoordig hebben ze in dat opzicht niks meer te vertellen. Dat doen die ingenieurtjes, die in den laatsen tijd bij dozijnen worden aangesteld. Je werkt nu volgens een planbord, d.w.z. administratief wordt alles ingedeeld, jij en ’t werk. Degene die dat doen, zijn die ingenieurs en die kenne de menschen niet eens. Onder laatst nog is er een draaier van een dikke zestig weer aan ’t werk gezet, waar zijn opzichter hem jaren geleden had afgenomen, omdat hij zulk fijn werk niet meer kon doen. Maar het ingenieurtje werkt volgens het planbord en die ouwe kreeg weer dat werk. De ingenieur werd er op gewezen, dat die man dat …. ,,Niks mee te maken,” was het antwoord.
Jij kletst maar: Ze moeten naar de modernen bond gaan. Ik heb je zoo straks al gezegd, dat die voor de rationalisatie is. Nou zeg jij wel dat het de arbeiders hun eigen schuld is en zich maar dood moeten werken, maar dat standpunt deel ik niet. Maar van dood gesproken. Opzichter Muchel is ook nog betrekkelijk plotseling overleden. Wat waren daar een hooge gasten bij tegenwoordig. Majoor Duquesne von Brukem, luitenant Jansen en de bedrijfschef Bokma. Ja die mot een hooge hoed opgehad hebben. Die kachelpijpen zijn anders knap uit de tijd. Je mot er een staljas bij dragen.
Zeg, weet je bij wiens dood de directie niet vertegenwoordigd was, dat was bij de begrafenis van Dirk Klokman, bestuurder van den Christelijken Bond. Ik weet zeker, dat ie er ook niks op gesteld was geweest. Ik moet zeggen, dat hij als bestuurder een flinke kerel was. Daarom was hij ook bij zijn hooge chefs niet in aanzien. Hij heeft ’t eens meegemaakt, dat ie als voorzitter van het Hembrugfonds de heer Houtwipper moest spreken. Hij klopt aan de deur, doet open en ziet dat er belet is. Hij trekt zich natuurlijk terug. Even later komt de bedrijfschef van de patroonfabriek uit de kamer en, pats, gaat de deur op de grendel. De bedrijfschef lacht en zegt tegen Klokman: ,,Daar sta je naast.” Ja vindt je niet? Onbehoorlijk! Klokman was woedend. ’t Is ook om uit je vel te springen. Dat de directie niet op zijn graf was, vind ik per slot juist, omdat de scheidingslijn goed getrokken is. Nou jongens, ’t is weer tijd! Tot ziens.
Geraadpleegde bron Rijks Archief (Den Haag) ©PDKAIH2017
Artillerie Inrichtingen Hembrug 