Sjef Swolfs
VOORMALIG LABORANT ARTILLERIE INRICHTINGEN GEFUSILLEERD.
Op 08 mei 1915 wordt Josephus Swolfs als zoon van een arm gezin te Zaandam geboren. Zijn vader was ambtenaar en het gezin moest van een karig loon rond te zien komen. Als Sjef zoals hij door iedereen wordt genoemd, veertien jaar is gaat hij bij een slager werken en weer iets later beland hij bij de Artillerie Inrichtingen te Zaandam. Daar weet hij zich op te werken tot laborant. Hij ontmoet er Gerard een lid en tevens één van de leiders van de communistische sabotageploeg Zaandam. Deze vraagt hem om ook lid te worden. Sjef die als kleine jongen al niet tegen onrecht kon en het op school al meerdere malen had opgenomen voor kinderen die onterecht gestraft werden, wordt op zijn achttiende lid van de CPN. Ook als tijdens de oorlog dat lidmaatschap streng verboden en strafbaar wordt gesteld. Hij is nu officieel lid van het verzet. Gedurende de oorlog is hij mede verantwoordelijk voor het plegen van verzetsdaden, onder andere met bij de Artillerie Inrichtingen verduisterde wapens en explosieven. Elke keer weten ze aan de vijand te ontsnappen, tot dat er in 1944 een groot deel van de verzetsgroep als gevolg van verraad wordt opgepakt. Sjef weet de dans echter te ontspringen en duikt onder.
Dit gaat goed tot dat het volgende gebeurd:
Op 08 december 1943 stuurde de SD Kriminal Sekretär Ruhl, Gerard Kuiters naar de Zaanstreek. Kuiters die al voor de oorlog tot de NSB was toegetreden, trad tijdens de oorlog toe tot de WA en werd lid van de NSKK. Gedurende de oorlog bereikte hij voor hem de allerhoogste trede op het gebied van landsverraad en werd SDer. Ruhl en zijn makkers Lages en Viebahn hadden in de Zaanstreek al behoorlijk toegeslagen en in oktober en november vielen vele CPN functionarissen in hun handen. De meeste echter wisten aan hun belagers te ontkomen en ontsnapten. Eén van hen was de inmiddels 29 jarige Sjef Swolfs. De SD nam de zaak hoog op en nog diezelfde dag van de 8e december werd er bij de familie Swolfs aangebeld. De vrouw van Sjef deed open en zag een jongeman die haar vertelde dat hij van “Smit” kwam en dat hij met Sjef wilde spreken. De 23 jarige Lien liet zich door de gladde prater overtuigen en regelde het contact. Om zeven uur ’s avonds verscheen de man weer bij het huis van de ouders van Sjef en trof hem daar. Hij vertelde Sjef dat hij bonkaarten kon leveren en er werd afgesproken hoe dat plaats zou moeten vinden. De jongeman had alle tijd genomen om zich met Sjef te onderhouden, hij had zijn jas aan de kapstok gehangen en het hem aangeboden kopje koffie genuttigd. Tegen achten maakt hij aanstalten om op te stappen en vroeg en Lien en Sjef of zij niet een hotelletje wisten want het was al te laat om terug te gaan naar de stad. Sjef en Lien besloten hem de weg naar hotel Reitsma te wijzen en trekken ook hun jas aan. Hun beide kinderen Alie en Sjeffie blijven onder de hoede van hun grootouders achter. Toen ze bijna bij hotel Reitsma waren draaide de jongeman zich ineens om en richtte een revolver op Sjef en Lien en zei “handen omhoog of ik schiet” Niet veel later zaten Sjef en Lien op het politiebureau in de Zaanse Vinkenstraat en nog diezelfde avond werden zij door de jongeman en twee agenten naar de Euterpestraat in de hoofdstad gebracht. De jongeman maakte zich daar bekend als zijnde Gerard Kuiters.
Op 24 mei 1944 wordt Sjef tijdens een schertsproces door de “Deutscher Generalstaatsanwalt in den besetzten Niederländischen Gebieten” te Utrecht wegens communistische acties ter dood veroordeeld.
Hij wordt vanuit het Oranje hotel naar Vught overgebracht en daar gefusilleerd. Lien werd na uitgebreide verhoren uiteindelijk in september uit de gevangenis in Vught vrijgelaten. Zij en haar kinderen hebben Sjef na die 8e december nooit meer gezien. Thuis gekomen lag er een brief van Sjef op haar te wachten. Hij schreef: Allerliefste schat, het is zover dat ik jou en de kinderen een afscheid ga schrijven. Lieveling, waar gestreden wordt vallen offers, ook al hadden wij samen nog zo graag door het leven willen gaan, dit mag nu eenmaal niet. Voed de kinderen op tot goede en nuttige mensen in de maatschappij en, lieveling, ik hoop dat er in je hart een gelukkige herinnering zal blijven aan de jaren die we met elkaar hebben doorgemaakt.” In februari 1949, zag Lien in het Amsterdamse gerechtshof de moordenaar van haar man terug. De rechtszaal bood een merkwaardige aanblik. Niemand, ook de parketwachters niet, droeg een uniform. Een psychiater had het hof overtuigd dat de SDer niet tegen uniformen kon. Uiteindelijk wees de rechtbank de eis van zes jaar gevangenisstraf voor Kuiters af en veroordeelde hem tot drie jaar en acht maanden met aftrek van voorarrest. In 1961 nam de wereld weer kennis van het bestaan van Kuiters toen hij met zijn medefirmant P. Wilking (revolver Paultje) werd aangehouden bij de Duitse grens en er een partij wapens werd aangetroffen in hun auto. Bij een daarop volgende huiszoeking bij P.W. volgde nog een heel arsenaal.
Bronnen: Overlijdensregister kamp Vught,dagblad de Waarheid, het boek van Witte Ko en Appie Jacobsen ©PDKAIH2015.
Gebruikte afkortingen :
- CPN Communistische Partij van Nederland
- SD Sicherheits Dienst
- NSB Nationaal Socialistische Beweging
- WA Weerbaarheids Afdeling
- NSKK National Sozialistisches Kraftfahr Korps
Hier onder volgt de volledige tekst van de brief die Sjefs aan zijn Lien stuurde
Vugt 24 juli 1944, 15 uur
Allerliefste schat, het is zoover dat ik jou en de kinderen een afscheid ga schrijven. Lang heb ik gehoopt dat wij elkander nog in dit leven terug zouden zien, maar het mocht niet zoo zijn, maar na dit leven zullen wij elkander wellicht weer zien. Het valt wel zwaar om van elkander te moeten scheiden, maar lieveling houd het hoofd dapper omhoog en ik hoop vurig dat je met Aly en Sjeffie een gelukkige toekomst te gemoed zal gaan. Het is voor mij een geruststelling dat je geen armoede zal lijden en dat er voor jullie goed gezorgt zal worden. Lieveling, waar gestreden word, daar vallen offers en al hadden wij samen nog zoo graag samen door het leven willen gaan, dit mag nu eenmaal niet. Voed de kinderen op tot goede en nuttige menschen in de maatschappij en lieveling ik hoop dat er in je hart een gelukkige herinnering zal blijven voor de jaren die wij met elkaar hebben doorgemaakt. Ik zal tot de laatste oogenblikken aan jou en de kinderen blijven denken en mijn laatste groet en kus is voor jou en Aly en Sjeffie.
Moeders en vaders ook u gedenk ik in mijn laatste oogenblikken en weest ook moedig en sterk en gedenk dat alles weer goed zal worden. Vele kussen van uw zoon en leefd gelukkig verder. Het is jammer dat dit moet geschieden vlak voor uw verjaardag, maar dit mag geen reden zijn om altijd op dien dag treurig te zijn. Ook jullie lieve broers en zusters mijn laatste groeten en kussen voor jullie en dat jullie een gelukkig en voorspoedig leven zult mogen hebben.
Van Dijk en mevr van Dijk, mevr Kolvers en Kolvers, Josa en de andere kinderen, mijn laatste groeten en kussen voor jullie allen. Ik gedenk de tijd dat ik bij u was in mijn dienstijd en ik verheug mij in u allen een vriend te hebben ontmoed. Het gaat u allen goed in dit leven en ik zou als laatste wens aan u willen vragen om voor mij te bidden.
Lieve Lien doe ook mijn groeten aan Ben en zijn vrouw en zeg hem dat het hen goed zal mogen gaan in dit leven.
Lieve schat blijf niet piekeren en treuren om iets wat nu eenmaal zoo moet zijn, maar houd het hoofd moedig omhoog en kijk het leven in de oogen. Ook jouw taak zal jou de kracht geven om in dit leven gelukkig te worden, de kinderen vragen dat van jou en ik weet dat je dat zult kunnen lieve schat.
Nu lieveling ik ga eindigen, maar in gedachten zullen wij altijd bij en met elkaar zijn. Geef de kinderen ’s avonds als zij naar bed toe gaan een kus van mij en ontvang in gedachten van mij al mijn liefde en vele kussen van hem die zoo heel veel van jou houd. Dag lieve schat, dag lieve Aly en Sjeffie.
Je Sjef en vader.
Dag lieve moeders, vele kussen van uw zoon Sjef, en ook u vader vele kussen. Dag broers en zusters, gekust van mij, het ga u allen goed.
Uw Sjef
Doe de groeten ook aan Teun en Annie, Klaas en Trien en wens hun van mij het aller beste toe.
Gekust door je lieveling
Dag Aly en Sjeffie
Eert je moeder.
J. SWOLFS
Zie ook MAN DIE SJEF SWOLFS ARRESTEERDE VOOR DE RECHTER
Meer over het Zaanse verzet is te zien in deze documentaire van Monumenten Spreken.
Artillerie Inrichtingen Hembrug 