OORLOGSGEBEURTENISSEN.

OORLOGSGEBEURTENISSEN.

Op 20 Mei 1929 te acht uur hebben vijandelijke vliegtuigen bommen, waaronder enkele met gifgas gevuld, geworpen op het fabriekscomplex der Artillerie-Inrichtingen aan de Hembrug, waardoor groote schade is aangericht en talrijke ernstige verwondingen zijn veroorzaakt. Daar de geneeskundige dienst van Zaandam niet voldoende hulp kon verschaffen, heeft de militaire commandant te Amsterdam besloten, den Geneeskundigen Dienst der Burgerwacht gedeeltelijk te mobiliseeren en met motorbooten te vervoeren naar de Hembrug. Met den trein kon dat niet, want de spoorlijn Amsterdam-Zaandam was ten gevolge van het bommenwerpen eveneens gedeeltelijk vernield.  De transport-colonne van het Roode Kruis werd eveneens gemobiliseerd… Buiten de fabrieksgebouwen werden nog vijftien slachtoffers gevonden, die allen van het gifgas te lijden hadden. De meeste hadden een lichtblauwbleeke kleur, hevige tranenvloed, rood doorloopen oogen en last van de maag en de ademhalingsorganen. Ook hadden sommige door de granaatscherven slagader-bloedingen bekomen, andere verwondingen, te gruwelijk om hier te vermelden. Dat alles vond men gistermorgen op het terrein der Artillerie-inrichtingen bij de Hembrug. Het was dus wel een afschuwelijke ramp.

Van beschermende kleding voorzien

Onze schrandere lezers zullen reeds begrepen hebben dat dit alles heelemaal niet echt was. Het waren dan ook slechts ‘onderstelde toestanden’, uitgedacht door den inspecteur der Burgerwachten, luitenant-kolonel H.H. Timmermans. Alleen het traangas, dat was echt. In het hexiet-lokaal had men traangas-bommen geworpen en daarbuiten iets dat heel veel rook maakte en dat alles stonk gruwelijk naar chloor. Zonder gasmasker was het daar werkelijk niet uit te houden. Dat was juist de bedoeling, want het gold hier een oefening-met-gasmaskers van den Geneeskundigen Dienst der Burgerwacht en van de transport-colonne van het Roode Kruis. Het doel van de oefening was, den leden dezer hulp-organisatieshet gebruik in de praktijk van gasmaskers te leeren. Dat is niet heel gemakkelijk. Na afloop werd in de ruime cantine der inrichting gegeten. Velen smaakte het eten niet: ze proefden niet anders dan chloor en een paar uur daarna deed zich de invloed daarvan gelden; een kop thee smaakte naar chloor en een cigaret rookte chloorachtig. Het behoeft niet terstond oorlog te worden; er behoeft slechts een ramp voor te komen waarbij zich giftig gas verspreidt. Dat kan iederen dag gebeuren. En dan zullen de Geneeskundige Dienst van de Burgerwacht en de transport-colonne van het Roode Kruis gereed en in staat zijn u hulp te bieden.

De vrijdag voor de oefening was onderstaand bericht al in de diverse media verschenen

Gifgas-Pinksterfeest.Werklieden moeten als dooden spelen.

Het Roode Kruis „demonstreert”.

ZAANDAM, 15 Mei. Het Roode Kruis gaat Pinksterdag de bloemetjes buiten zetten. In de artillerie-inrichtingen aan de Hembrug wordt dan een schitterende demonstratie gegeven. Den belangstellenden zal op overtuigende wijze de bewonderenswaardige werking van heusche gifgassen worden getoond. En naast de verfraaiende werking zal tevens gedemonstreerd worden de meerdere of mindere veiligheid der gasmaskers. Eenige werklieden moeten voor dit fort van 10 tot 2 uur dienst doen. Ze zullen o.a. de verheffende taak hebben te vervullen, als gewonden en zelfs als dooden te fungeeren. Het Roode Kruis gaat het Pinksterfeest dus op gepaste wijze en in den juisten geest vieren. Wij gunnen hen dit genoegen. Alleen betreuren we het, dat eenige arbeiders hun vrijen dag aan deze apenkool zullen moeten opofferen. En daarnaast vragen we ons af…. als nu die dames en heeren van het Roode Kruis den tweeden Pinkster’ dag eens gebruikten voor een stevige agitatie tegen het militarisme, tegen den oorlog, vóór ontwapening zouden ze dan geen beter werk doen?

Vervolgens verscheen op 22 mei het volgende bericht over de oefeningen en de “verplichte” deelname.

Roode Kruisoefeningen aan de Hembrug.

Begunstigd door de best denkbare weersomstandigheden hadden tweeden Pinksterdag op het fabriekscomplex der Artillerie Inrichtingen aan de Hembrug oefeningen plaats van den Geneeskundigen Dienst der Vrijwillige Burgerwacht in samenwerking met het Nederlandsche Roode Kruis te Amsterdam. Ondersteld werd, dat in de ochtenduren uit vliegtuigen bommen, gedeeltelijk met gifgas gevuld, geworpen waren op het fabriekscomplex, waar groote schade werd aangericht en talrijke personen ernstig gewond. De transportcolonne van het Roode Kruis onder leiding van Dr. D. Pont, zoomede de Geneeskundige Dienst der Burgerwacht, onder leiding van den Commandant, Majoor Dr. G. Meulemans, werden tot het verlenen van assistentie naar de plek des onheils vervoerd, hetgeen gedeeltelijk per auto en gedeeltelijk per boot geschiedde, daar de spoorweg Amsterdam – Zaandam werd verondersteld te zijn vernield. Een veertigtal gewonden bevonden zich deels in de getroffen gebouwen, waarvan enkele met traangas gevuld, de overige gekwetst of vergast, lagen verspreid over het terrein. Onmiddellijk na aankomst aan de Hembrug ving het reddingswerk aan volgens vooropgezet plan. Vlot verliep het opsporen der gewonden, het bergen der vergasten uit de met chlooracetophenon gevulde ruimten en de dikke gaswolken regelmatig verliep, vervolgens het vervoer per brancards naar de geimproviseerde hospitalen, waar tenslotte de doctoren en verpleegsters de licht of ernstig gewonden hulp verleenden. Serieus en nauwgezet ging alles te werk en bleek opnieuw, hoe niet alleen in het uiterste oorlogsgevaar, maar ook bij ontploffingsrampen e.d. het Roode Kruis en de Geneeskundige Dienst der Burgerwacht op alle mogelijkheden zijn voorbereid, spoedig ter plaatse kunnen verschijnen en vooral weten te handelen, snel en op de juiste meest practische wijze. Ook als oefening in het bezigen der bewegingen en sprekenbelemmerende gasmaskers, waarbij het contact tusschen de assistenten bij het werk was verbroken, mag het één en ander uitsteekend geslaagd heeten.  Als gewonden fungeerden padvinders, leden van de R.K. Eerste Hulp-vereeniging en werklieden van de Hembrug, deze laatsten geheel  vrijwillig, spontaan en niet zoals ,,Het  Volk’’ (e.d.) zijn (hun)lezers meent te moeten inlichten, onder pressie of indirecten dwang. Wij spraken persoonlijk deze arbeiders, die zeer terecht de opmerking maakten, dat het hier een oefening gold voor hulpverlening bij onheilen, die ons dagelijks voor kunnen komen en het dus een daad isvan belangelooze menschlievendheid. Maar dáárom maalt ,,Het Volk’’ (e.d.) niet als het in zijn (hun) kraam te pas komt. De oefeningen werden bijgewoond door Timmermans, Commandant Boeree, de doctoren Stumpi, Heijermans en v. d.  Stengel. Tot slot maakten de deelnemers een rondgang door de bedrijven van de Hembrug, waarna om omstreeks vier uur de terugtocht werd aanvaard. Bronnen: Het Handelsblad 21 Mei 1929, Voorwaarts 17 Mei 1929, De Tijd 22 Mei 1929. ©foto Vereenigde Fotobureaux N.V.