DE BEIDE HEMBRUGGEN IN EEN NOTENDOP.

DE BEIDE HEMBRUGGEN IN EEN NOTENDOP.

Na veel gesteggel tussen de verschillende instanties wordt er op 08 maart 1865 een begin gemaakt met het graven van het Noordzeekanaal en het droogleggen van de polders.

Inpolderen en tracé spoorlijn

In 1867 bereikt men ook een akkoord over de bouw van spoorlijn en brug bij de Hem en in 1870, start men dan ook met de bouw van de 1^e Hembrug die voor de (spoor)verbinding moet zorgen tussen Zaandam en Amsterdam. De bouw van de brug wordt in 1875 voltooid.

Beproeven van de 1e Hembrug

In eerste instantie worden de spoorlijn en de brug gebruikt voor de aanvoer van zand en rails naar de Amsterdamse zijde van het kanaal. De officiële opening  vind plaats op 15 mei 1878 maar, het zou nog tot oktober 1878 duren voordat het eindelijk zover is dat het personenvervoer tussen de haltes Noorder IJdijk (Zaandam) en Westerdok (A’dam) start. En het zou daarna nog tot 1889 duren voordat de lijn werd doorgetrokken naar Amsterdam CS. In 1891 werden de haltes Petroleumhaven en Houthaven geopend. Een jaar later veranderde de naam van deze laatste in Spaarndammerdijk en in 1896 veranderde hij wederom van naam en ging Spaarndammerdijk-Houthaven heten. Uiteindelijk werd de halte in 1900 gesloten en in 1902 werd ook de halte Petroleumhaven opgeheven. Gedurende al die jaren was er veel verzet tegen die eerste Hembrug, hij sloot de toegang tot de havens af en was meerdere malen verantwoordelijk voor lange wachttijden en het aan de grond lopen van wachtende schepen. Ook werd hij regelmatig aangevaren. Er werd dan ook al snel gesproken over een nieuwe en grotere brug en in 1904 begon men met de bouw van de 2^e Hembrug.

Bouw 2e (nieuwe) Hembrug

Deze was in 1907 gereed en hij was destijds de grootste draaibrug van Europa. De halte Noorder IJdijk werd opgeheven en er stonden nu, aan de Zaanse kant twee haltes in het talud van de spoordijk. (Halte Hembrug). Met de sloop van de oude brug werd nog op de dag van de opening van de nieuwe (06 juli 1907) begonnen.

Sloop 1e Hembrug

Er wordt vaak gezegd dat dit pas in 1910 is gebeurd maar de kranten uit die tijd melden het volgende:

1.“Zaandam, 6 Juli. Hedenochtend om zes uur is de nieuwe Hembrug geopend en passeerde de eerste trein de brug van Zaandam naar Amsterdam. In den afgeloopen nacht werd nadat de laatste trein uit Amsterdam naar Zaandam over de oude brug was gegaan, de verbinding over een traject van 36 Meter lengte tot stand gebracht. Tegen 1 uur waren de nieuwe rails reeds gelegd. Hedenochtend is men reeds met het slopingswerk bij de oude brug begonnen.”

 Op 26 Augustus,

2.“De wegruiming van de oude Hembrug vordert flink. De draai-pijler is door middel van dynamiet-ontploffingen tot op 6 M. water afgebroken. De dynamiet-patronen die de steenklompen onderwater moeten doen springen, worden gelegd door twee duikers, als hoedanig twee van de bekende gebroeders Sperling die dienst doen. Ook aan de verwijdering van de andere pijlers en de landhoofden wordt krachtig de hand geslagen, evenals aan het wegnemen van de remmingen. Een gedeelte van de oude spoorbaan is mede al reeds weggegraven, zoodat de kanaaldijk aan de noordzijde geheel vrij is gekomen.”

En in september:

3.“De Oude Hembrug opgeruimd. Men schrijft ons, dd.24 Sept: Heden is de laatste hand gelegd aan de opruiming van de oude Hembrug. Alle steenwerken zijn weggeruimd en de walhoofden weggebaggerd. Met bekwamen spoed is dit werk verricht, zoodat 103 dagen voor den uitersten dag, het geheele werk is gereed gekomen, waarmede de aannemer een aardige premie verdiend heeft.”

Wie dacht dat de problemen nu opgelost waren had het mis. De brug was dan wel hoger en had een bredere doorvaart maar, ook deze brug was een obstakel en slachtoffer van diverse aanvaringen. In 1930 werd de noordelijke doorvaart geopend en in 1931 werd het traject door middel van het plaatsen van bovenleidingen geëlektrificeerd. Nadat het kanaal nog diverse malen verbreed en verdiept is, bleef de brug een obstakel. Een pijler van de brug is in 1944 ook nog eens door de Duitsers volgestopt geweest met 400 dozen met ieder 3 kilo explosieven, die met gevaar voor eigen leven door de heren Jaap Boll en Remmert Aten eerst in de nacht van 26 op 27 september en later nog een keer zijn verwijderd. Na nog een aantal aanvaringen te hebben overleefd, reed in mei 1983 de laatste trein over de Hembrug. In september werd gestart met de sloop en in 1985 werden de laatste pijlers opgeblazen.

Sloop 2e Hembrug

Sinds 1983 rijden de treinen via de Hemspoortunnel onder het kanaal door. De oude spoorlijn van de eerste Hembrug heeft na de sloop van die brug heeft nog jarenlang als bedrijfsspoorlijn voor de Artillerie Inrichtingen gediend. Hij was gedeeltelijk voorzien van een dubbelspoor zodat de locomotief die de wagons de doodlopende spoorlijn optrok, langs deze wagons weer na de achterzijde kon rijden en zo het hele spul gelost / geladen weer van het terrein kon rijden. Een stukje oude spoorbrug naast de brug aan het begin van de Havenstraat herinnerd nog aan deze spoorlijn.

Bronnen: 1.Nieuwsblad van het Noorden, 2.Het nieuws van de dag voor Nederlandsch-Indië,3. De Telegraaf. Foto’s GAZ.  ©PDKAIH2015